Aan de term pluralisering kan zowel op sociaal als op filosofisch vlak een betekenis worde toegekend. Het pluralisme is een filosofische theorie die meer dan één ultieme realiteit en waarde erkent. De werkelijkheid bestaat uit een veelheid van individuele zelfstandigheden. Allemaal met eigen ideeën, overtuigingen, tradities en culturen. Volgens de sociale wetenschap is pluralisme het naast elkaar bestaan van verschillende culturele groepen in een samenleving. Dit gaat hand in hand met respect voor mensen rechten en religieuze overtuigingen. Bij pluralisering denk ik dan ook aan groeiende tolerantie en begrip voor elkaar. Het gaat om de realisatie dat niet iedereen hetzelfde kan zijn en de acceptatie dat de samenleving gedeeld moet worden door individuen.
De realisatie dat er verschillende culturele groepen zijn betekent helaas niet per definitie dat zij de dialoog aangaan om elkaar te begrijpen en vreedzaam samen te leven. Volgens mijn mini research naar pluralisering kunnen we onderscheid maken tussen passief pluralisme en actief pluralisme. Passief pluralisme wordt gekenmerkt door verdraagzaamheid voor andere opvattingen en praktijk. Het leidt slechts tot onverschilligheid tegenover andere culturen en tradities, die allemaal op hun eigen eilandje leven. We zeggen vaak wel dat we tolerant en begripvol zijn. Soms roepen we zelfs wel het een en ander te weten van een andere cultuur. Maar in hoeverre is dat waar zolang die groepen allemaal op hun eigen eilandje leven?
Actief pluralisme zorgt er daarentegen voor dat mensen op een actieve manier, en via gedeelde ervaringen, om gaan met de onvermijdelijke diversiteit van andere culturen en godsdiensten. Actief pluralisme staat voor een samenleving waarin men open staat voor nieuwe opvattingen, waarin men ook bereid is dat inzicht aan anderen te geven, maar waar nooit een overtuiging aan een ander wordt opgedrongen. Helaas hebben wij het recept voor deze ideale samenleving nog niet gevonden.
Naast de pluralisering staat de individualisering. Waar groepen elkaar begonnen te accepteren werd het belang van de individu ook steeds groter. Het individu kwam meer centraal te staan en werd niet langer gezien als onderdeel van grotere gehelen, zoals het gezin of een culturele groepering. De mens was een op zichzelf staand wezen. Dat neemt niet weg dat de mens tegenwoordig nog steeds over het algemeen een kuddedier is. We willen ons onderscheiden, maar tegelijkertijd sociaal geaccepteerd worden. Een welbekende, eeuwenoude, menselijke eigenschap. Een eigenschap waar marketeers al te goed op in weten te spelen. Producten kunnen gepersonaliseerd worden. Paars, roze, blauw, rood… Je kan je lievelingskleur uitkiezen. Misschien zelfs een printje? Neem het bekende schoenmerk Vans. Je hebt ze in alle soorten en maten en ze zijn leuk als je aparte schoenen wilt. Echter, hoe gek het printje ook is, iedereen heeft Vans in de kast staan.
Je zou kunnen stellen dat de individualisering de bodem heeft gelegd voor de pluralisering. Het eigenbelang werd niet langer verborgen en individuele behoeften werden belangrijker. Individuen wilden zich onderscheiden met hun cultuur, tradities, mode, hobby’s en ga zo maar door. Toch wil niemand er alleen voor staan. Kennen jullie de uitspraak soort zoekt soort? Al vind ik die woorden een ouderwets tintje hebben, ze zitten toch een beetje in ons instinct. Onderscheidende individuen zijn leiders die volgers zoeken of volgers die een leider zoeken.
Vorige week verdiepten we ons in de postmoderne filosofie, de stroming die het belang van zelfontwikkeling duidelijk maakte. Het postmoderne denken ontstond vanuit de realisatie dat je als individu het meeste uit het leven moet halen. De wil om je af te zetten van de voorschriften resulteerde in individualisering.
We komen nog steeds dagelijks in aanraking met pluralisme. Eigenlijk steeds vaker. Ik liep laatst door een XL supermarkt en ik stond versteld van het aantal wereldproducten die daar werden aangeboden. Als een liefhebben van lekker eten en koken was ik positief verrast. Van Surinaamse gedroogde vis tot authentieke Chinese producten, die je vroeger alleen in een Toko kun kopen. De supermarkt die ik op dat moment bezocht stond in een vrij multiculturele buurt. Toen ik later dezelfde supermarkt bezocht in een andere wijk, vond ik al die buitenlandse producten niet terug…Het gaat allemaal om vraag en aanbod. Er leven dan wel steeds meer culturele groepen naast elkaar, maar ze willen allemaal iets anders. Daar spelen supermarkten goed op in.
Denk ook aan de HEMA, een oer Hollandse winkelketen, die hoofddoeken verkoopt. En waarom heeft dat eigenlijk zolang geduurd? Waarom doen niet meer winkels dat? We moeten toch allemaal kunnen shoppen? Vrouwen met maatje 42 kunnen toch ook in dezelfde winkels kleding kopen als vrouwen met maat 36? Merken en ketens zien een kans om aan behoeften te voldoen waar tot nu toe nog niet aan is voldaan en dat is slim!
Ook individualisering zien wij steeds vaker terug in het aanbod. Ik had het eerder over Vans, die in alle soorten en maten te verkrijgen zijn. Het gaat zelfs nog een stapje verder bij veel merken. Ontwerp gewoon je eigen schoenen! Wees helemaal jezelf, wees uniek, maar doe dat wel met ons merk op jouw schoen! Dat miljoenen anderen dat merk ook dragen maakt dan, in een samenleving waar men (zeker jongeren) zich willen onderscheiden, toch helemaal niet meer uit. Neem bijvoorbeeld NikeID. Je kan online je eigen Nike schoenen en kleding ontwerpen. Ontzettend vet! Maar wellicht een beetje een deceptie dat je onderscheidend bent zolang er Nike op de zijkant staat?
channafilosofie 